Κυριακοδρόμιο

«Κύριε, οὐκ εἰμὶ ἱκανὸς ἵνα μου ὑπὸ τὴν στέγην εἰσέλθῃς».

ναγνωρίζει τήν ἁμαρτωλότητά του, γιατί ἔχει αὐτογνωσία. Ποιός; Ἕνας εἰδωλολάτρης, ἀξιωματικός.  Ἀντιτάσσει εὐγενική ἄρνηση στόν Ἰησοῦ, πού θέλησε νά  ἔρθει στό σπίτι του γιά νά θεραπεύσει τόν δοῦλο του. Μπροστά σέ τέτοιο ψυχικὸ μεγαλεῖο, «ὁ Ἰησοῦς ἐθαύμασε». Μαζί μέ τόν Κύριο, θυαμάζουμε καί ᾽μεῖς τόν ἑκατόνταρχο, ἀλλά παίρνουμε κι ἕνα μεγάλο μάθημα. Τό μάθημα τῆς αὐτογνωσίας, πού δέν τό ξέρουμε, μά πού πρέπει νά τό μάθουμε.
    Νά εἶναι ἄραγε, εὔκολο μάθημα;
   Ἔτσι ἔχουν χαρακτηρίσει τήν αὐτογνωσία: Ἐπιστήμη καί σοφία.
   Ἔργο δύσκολο καί μεγάλο. Προσπάθεια συνεχής καί ἐπίμονη. Ἀγώνας γιά τήν ἐξερεύνηση τοῦ ἑαυτοῦ μας, πού δέν εἶναι εὐκολότερη ἀπό τήν ἐξερεύνηση τοῦ διαστήματος. Έὰν ἡ φυσική δημιουργία κρύβει πολλά μυστήρια, ἄλλα τόσα κρύβει ἡ καρδιά τοῦ ἀνθρώπου. Μονάχα ὅποιος γνωρίσει τόν ἑαυτό του, θά μπορέσει νά γνωρίσει καί τόν Θεό. «Ἡ αὐτοεξέταση, εἶπε κάποιος, πρέπει νά εἶναι ὁ νόμος τῆς ζωῆς μας». Ὅπως ὁ μηχανικός παρακολουθεῖ καί ἐξετάζει καί ἐπιθεωρεῖ συνεχῶς μιά μηχανή γιά νά λειτουργεῖ καλά, ἔτσι καί ὁ χριστιανός μέ τήν προσεκτική παρακολούθηση τοῦ ἑαυτοῦ του, διατηρεῖται ψυχικά ὑγιής καί ἐξουδετερώνει τήν σκουριά τῆς ἁμαρτίας.

    Πρέπει νά εἴμαστε αὐστηρότεροι στόν ἑαυτό μας καί ἐπιεικέστεροι στούς ἄλλους. Δυστυχῶς ὅμως, πολλές φορές συμβαίνει τό ἀντίθετο. Ἐξετάζουμε προσεκτικά καί μέ λεπτομέρειες τή ζωή τῶν ἄλλων, καί δέν θέλουμε νά δοῦμε τά δικά μας σφάλματα καί ἁμαρτήματα. Ἀλλά πόσο ἀνόητοι καί μωροί εἴμαστε! Γιά νά γνωρίσουμε τά ἐλαττώματά μας χρειάζεται ὅλος ὁ χρόνος τῆς ζωῆς μας. Πῶς λοιπόν θά μᾶς περισσέψει χρόνος καί γιά τούς ἄλλους; Ὁ Κύριός μας εἶπε: «Τὶ βλέπεις τὸ κὰρφος τῷ ἐν τῷ ὀφθαλμῷ τοῦ ἀδελφοῦ  σου, τὴν δὲ ἐν τῷ σῷ ὀφθαλμῷ δοκὸν οὐ κατανοεῖς; Ἔκβαλε πρῶτον τὴν δοκὸν ἐκ τοῦ ὀφθαλμοῦ σου, καὶ τότε διαβλέψεις ἐκβαλεῖν τὸ κάρφος ἐκ τοῦ ὀφθαλμοῦ τοῦ ἀδελφοῦ σου». Ἡ ἐξέταση τοῦ ἑαυτοῦ μας εἶναι μέγα ἔργο. Ἡ ἐξέταση τῆς ζωῆς τῶν ἄλλων εἶναι κατάκριση καί κατηγορία.
    Πολύ λίγο ξέρουμε τόν ἑαυτό μας. Γινόμαστε εὔκολα δάσκαλοι τῶν ἄλλων, ἀλλά τόν ἑαυτό μας δύσκολα τόν κυβερνοῦμε. Εἴμαστε σοφοί ὅταν συμβουλεύουμε, ἀλλά τά δικά μας λάθη δέν τά ἀναγνωρίζουμε. Ἡ ἐπιείκεια στούς ἄλλους εἶναι ἀρετή, στόν ἑαυτό μας ἀδίκημα. Ὅποιος  ἀθωώνει τόν ἑαυτό του κάνει ζημιά στόν χαρακτήρα του. Πρέπει μέ τό φραγγέλιο τῆς αὐτοκριτικῆς νά χτυπήσουμε τόν ἑαυτό μας γιά νά διορθωθεῖ. Νά μήν σταματοῦμε στίς ἀρετές μας, ἄν τίς ἔχουμε πετύχει μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ. Νά σκάψουμε πιό βαθιά, πιό ἐσωτερικά, καί νά ἀνασύρουμε κάθε κακό πού εἶναι κρυμμένο. Χρειάζεται κόπος, ἀλλά τά ἔργα πού γίνονται μέ κόπο, εἶναι ἡρωϊκότερα καί καλύτερα. Ἡ ἀνακάλυψη τοῦ έαυτοῦ μας εἶναι τέχνη μεγάλη. «Χαλεπώτατὸν ἐστὶ ἑαυτὸν ἐπιγνῶναι», λέγει ὁ Μέγας Βασίλειος.
    Ἡ αὐτογνωσία εἶναι ἀδελφή τῆς μετανοίας. Ὁδηγεῖ στή σωτηρία. Ὁδηγεῖ στόν Θεό. «Μακάριοι οἱ πενθοῦντες ὅτι, αὐτοὶ παρακληθήσονται», εἶπε ὁ Κύριος. Εὐτυχισμένοι ὅσοι ἀναγνωρίζουν τά ἁμαρτήματα καί τίς ἀτέλειές τους, γιατί ἔτσι ὁδηγοῦνται στή μετάνοια καί σώζονται καί παρηγοροῦνται ἀπό τόν Θεό.
    Ἄλλωστε, τί εἶναι μετάνοια;
    Δέν εἶναι ἡ συναίσθηση τῶν ἁμαρτιῶν μας;
    Δέν εἶναι ἡ μεταμέλεια;
    Δέν εἶναι ἡ αὐτογνωσία καί ἡ κατά Θεόν λύπη;
    Ὁ ἄσωτος πρίν ξεκινήσει γιά τήν ἐπιστροφή στόν Πατέρα, δέν ἔκανε πρῶτα αὐτοεξέταση; Καί τί εἶπε; «Ἀναστὰς πορεύσομαι πρὸς τὸν πατέρα μου». Κάθισε καί ἐξέτασε καλά ὅλα τά σφάλματα τῆς ζωῆς του. «Εἰς ἑαυτὸν δὲ ἐλθών, εἶπε: Πόσοι μίσθιοι τοῦ πατρὸς μου περισσεύουσιν ἂρτων, ἐγὼ δὲ λιμῷ ἀπόλλυμαι!»
     Ἡ αὐτογνωσία τόν ὡδήγησε στή μετάνοια, καί ἡ μετάνοια στή σωτηρία. Μήπως καί ὁ Ζακχαῖος, ἐξετάζοντας τίς ἀδικίες τῆς ζωῆς του, δέν ὡδηγήθηκε στήν ὁμολογία καί τήν ἀποκατάσταση; Τί εἶπε στόν φιλοξενούμενο Κύριο; «Κύριε, τὰ ἡμίσυ τῶν ὑπαρχόντων μου δίδωμι τοῖς πτῶχοῖς, καὶ εἰ τινός τὶ ἐσυκοφάντησα, ἀποδίδωμι τετραπλοῦν». Ἡ ἐπανόρθωση τῶν ἀδικημάτων του, ἦταν ἀποτέλεσμα τῆς αὐτογνωσίας καί τῆς αὐτοκριτικῆς του.
    Ἡ αὐτογνωσία εἶναι ὁ καθρέφτης τοῦ ἑαυτοῦ μας. Κάθε μέρα πρέπει νά κάνουμε βαθιά ἔρευνα στόν ἑαυτό μας. Ἰδιαίτερα τό βράδυ, πρίν κλείσουμε τά μάτια, νά ρίξουμε μιά ματιά στίς πράξεις τῆς ἡμέρας πού πέρασε. Μήπως κάναμε παραβάσεις; Μείναμε πιστοί στό καθῆκον, ἤ μήπως παραλείψαμε νά τό ἐπιτελέσουμε; Κριτής, ἐξεταστής, μάρτυρας καί κατηγορούμενος, θά εἶναι ὁ ἑαυτός μας. «Ὅταν κλείσει ἡ ἡμέρα, λέγει ὁ Μέγας Βασίλειος, καί εἴμαστε ἕτοιμοι νά ἀναπαυ- θοῦμε, ὁ καθένας πρέπει νά ἀνακρίνει τή συνείδησή του καί τήν καρδιά του. Καί ἄν ἔχει βρεῖ λά- θη, νά μήν διστάσει νά τά ὁμολογήσει καί μέ τήν προσευχή νά τά θεραπεύσει».
    Πολύ παλαιότερα ὁ προφήτης Δαυὶδ εἶχε γράψει: «λέγετε ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν, ἐπὶ ταῖς κοίταις ὑμῶν κατανήγυτε». Ὅσα συναισθήματα καί σκέψεις καί διά λογισμοί καί πράξεις ταράζουν καί ἀνησυχοῦν τήν καρδιά σας, τό βράδυ πού θά κοιμηθείτε νά τά ἐξετάσετε καλά καί ἤρεμα, δίχως ὀργή καί θυμό, καί τότε θά ἠρεμήσετε.
    Ἡ ζωή μας, εἶναι γεμάτη λάθη, σφάλματα καί παραπτώματα. Τά σφάλματα εἶναι ἀνθρώπινα, ἀλλά ἡ ἀναγνώρισή τους εἶναι ἠρωϊσμός. Δέν εἶναι τραγικό νά εἶναι ὁ ἀνθρωπος ἄρρωστος, ἀλλά τραγικό εἶναι νά μήν τό συναισθάνεται. Ἄς ἐξετάζουμε, λοιπόν, τακτικά καί αὐστηρά τόν ἑαυτό μας. Σάν σοφοί ἔμποροι τῆς ἀρετῆς, νά ἐξετάζουμε κέρδη, ζημιές, ἔσοδα, ἔξοδα, ἐλλείμματα, πλεονάσματα, προϋ- πολογισμούς, ἰσολογισμούς!
    Χρειάζεται προσοχή, μήπως ἔχουμε ζημιές καί ἀπώλειες, μήπως ἔχουμε πνευματικές ἐλλείψεις, μήπως ἔχουμε ἀνεξομολόγητες ἁμαρτίες, οἱ ὁποῖες θά γίνουν ἡ αἰτία νά χάσουμε τήν αἰώνια ζωή!