«Τίμα τὸν πατέρα σου καὶ τὴν μητέρα». (Ματθ. ιθ´, 19)
«νεανίσκος» τῆς σημερινῆς Εὐαγγελικῆς περικοπῆς, ἀπευθύνει στόν Χριστό ἕνα σπουδαῖο ἐρώτημα: «Τὶ ἀγαθὸν ποιήσω ἵνα ἔχω ζωὴν αἰώνιον;» (Ματθ. ιθ´, 16). Ἡ ἀπάντηση τήν ὁποία δίνει ὁ Κύριός μας στό ἐρώτημα αὐτό εἶναι ἁπλή καί σύντομη: «Εἰ θέλεις εἰσελθεῖν εἰς τὴν ζωήν, τήρησον τὰς ἐντολάς». (Ματθ. ιθ´, 17). Στήν συνέχεια μάλιστα ἀπαριθμεῖ μερικές ἀπό τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ πού ἡ τήρησή τους ἐξασφαλίζει στόν ἄνθρωπο τήν αἰώνια ζωή. Ἀνάμεσα σ' αὐτές τίς ἐντολές ἀναφέρει καί τήν τιμή πρός τούς γονεῖς: «τίμα τὸν πατέρα σου καὶ τήν μητέρα».
Ἀξίζει, στ' ἀλήθεια, σήμερα νά κάνουμε λίγες σκέψεις πάνω σ᾽ αὐτή τήν ἐντολή, γιατί στήν ἐποχή μας οἱ καινούργιες ἰδεολογίες καί ἀρχές, πού ἔχουν εἰσχωρήσει στό οἰκογενειακό περιβάλλον, χαλάρωσαν τήν τιμή πρός τούς γονεῖς καί ἀπειλοῦν νά τήν εξαφανίσουν τελείως.
Ἀπό τήν ἀρχή πρέπει νά ποῦμε ὅτι, ὅταν ἡ ἐντολή τοῦ Θεοῦ λέει τιμή, ἐννοεῖ τήν ἀγάπη καί τόν σεβασμό πού ὁ καθένας ἀπό μᾶς ὀφείλει σ' αὐτούς πού τόν ἔφεραν στήν ζωή. Μιά τέτοια τιμή εἶναι στοιχειώδης ὑποχρέωσή μας ὡς ἀνθρώπων. Φιλόσοφοι καί νομοθέτες, ἀπό τά πολύ παλιά χρόνια, τονίζουν αὐτή τήν ὑποχρέωση, πού ἐξ ἄλλου βρίσκεται μέσα στήν ἴδια τήν φύση τοῦ ανθρώπου. Θά μποροῦσε νά πεῖ κανείς πώς αὐτή ἡ ἀγάπη καί ὁ σεβασμός πρός τούς γονεῖς ἀποτελοῦν διακριτικό γνώρισμα τοῦ ἀνθρώπου.
Στό ζωικό βασίλειο ὑπάρχει ἡ στοργή πρός τά παιδιά, ὄχι ὅμως καί πρός τούς γονεῖς. Στίς κοινωνίες τῶν ἀνθρώπων ἀκόμα καί oἱ πιό ἀπολίτιστοι, οἱ κανίβαλοι πού ζοῦν στά βάθη τῆς ζούγκλας καί τρέφονται μέ τίς σάρκες τῶν συνανθρώπων τους, σέβονται καί τιμοῦν τούς γονεῖς τους, συχνά μάλιστα καλύτερα καί ἀπό τούς πολιτισμένους. Δέν ὑπάρχει στόν κόσμο ἰσχυρότερος δεσμός ἀπ' αὐτόν πού δημιουργεῖ ἡ φύση ἀνάμεσα στά παιδιά καί τούς γονεῖς τους.
Ὅμως ὁ ἄνθρωπος πολλές φορές ἀρνεῖται καί προδίδει τήν ἴδια τήν φύση του. Γι' αὐτό ὁ Θεός ἔκρινε ἀναγκαῖο νά ἐνισχύσει τόν ἔμφυτο ἠθικό νόμο μέ τόν γραπτό, ἐκτός ἀπό τά ἄλλα, καί ὡς πρός τό σημεῖο τῶν ὑποχρεώσεων πρός τούς γονεῖς.
Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι στόν Νόμο πού ἔδωσε ὁ ἴδιος ὁ Θεός στόν Μωυσῆ, ἐπάνω στήν κορυφή τοῦ Σινᾶ, ἀμέσως μετά τίς ἐντολές πού διαγράφουν τά καθήκοντα τοῦ ἀνθρώπου πρός τόν Θεό, ἔρχεται ἡ ἐντολή πού ἀναφέρεται στά καθήκοντα τοῦ ἀνθρώπου πρός τούς γεννήτορές του καί ἀκολουθοῦν οἱ ἐντολές γιά τά καθήκοντα πρός τούς συνανθρώπους του. Ἀξίζει μάλιστα νά σημειωθεῖ ὅτι στόν Δεκάλογο συνδέεται ἡ τιμή πρός τούς γονεῖς μέ τήν εὐτυχία καί τήν μακροβιότητα τοῦ ἀνθρώπου. «Τίμα τὸν πατέρα σου καὶ τὴν μητέρα, ἵνα εὖ σοι γένηται και ἵνα μακροχρόνιος γένῃ ἐπὶ τῆς γῆς» (Ἔξοδ. κ´,12), λέει ἡ τέταρτη ἐντολή.
Στήν Παλαιά Διαθήκη, ἐκτός ἀπό τήν ἐντολή αὐτή, πολλές φορές γίνεται λόγος γιά τίς ὑποχρεώσεις τῶν παιδιῶν πρός τούς γονεῖς τους καί προβλέπεται ἡ ποινή τοῦ θανάτου γι᾽ αὐτούς πού τίς ἀθετοῦν. «Ὃς τύπτει πατέρα αὐτοῦ ἢ μητέρα αὐτοῦ, θανάτῳ θανατοὺσθω» (Ἔξοδ. κα´, 15), γράφει τό βιβλίο τῆς Ἐξόδου. Ὄχι μόνο γι' αὐτόν πού χτύπησε τούς γονεῖς του, ἀλλά καί γι᾽ αὐτόν πού ἁπλά τούς κακολογεῖ, ἡ Παλαιά Διαθήκη προβλέπει θανατική ποινή: «Ὁ κακολογῶν πατέρα αὐτοῦ ἢ μητέρα αὐτοῦ τελευτήσει θανάτῳ». (Ἔξοδ. κα´, 16). Στήν Καινή Διαθήκη ἐπαναλαμβάνεται καί συμπληρώνεται ἡ ἐντολή τοῦ σεβασμοῦ καί τῆς ἀγάπης πρός τούς γονεῖς.
Ὅπως εἴδαμε πιό μπροστά, ὁ Χριστός, στήν ἀπάντησή του πρός τόν πλούσιο «νεανίσκο», θεωρεῖ προϋπόθεση εἰσόδου στήν αἰώνια ζωή καί τήν τιμή πρός τούς γονεῖς. Ὁ ἴδιος, ὅπως μᾶς λέει ὁ Εὐαγγελιστής Λουκᾶς, κατά τά νεανικά του χρόνια, ὑποτάσσεται σάν ἄνθρωπος στήν Παναγία Μητέρα του καί στόν «μνήστορα» Ἰωσήφ: «Καὶ ἦν ὑποτασσόμενος αὐτοῖς». (Λουκ. β´, 51) Ἐπίσης ὁ ἀπόστολος Παῦλος παραγγέλλει: «Τά τέκνα ὑπακούετε τοῖς γονεῦσι κατὰ πάντα, τοῦτο γὰρ ἐστιν εὐάρεστον τῷ Κυρίῳ». (Κολασ. γ´, 20)
Ἡ παραπάνω παραγγελία τοῦ Ἀποστόλου μᾶς ὁδηγεῖ νά δούμε πῶς ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά ἐκδηλώνει τήν τιμή πού ὀφείλει, σ' αὐτούς πού τόν ἔφεραν στόν κόσμο:
Πρῶτα - πρῶτα μέ τήν ὑπακοή του. Ὑπακοή ἀγάπης, ὄχι ὑπακοή δουλική. Μιά τέτοια ὑπακοή ἔχει μεγάλη σημασία γιά τόν ἄνθρωπο, κυρίως κατά τά νεανικά του χρόνια. Γιατί τότε εἶναι ἀνώριμος καί ἄπειρος. Κάθε συμβουλή, λοιπόν, πού βγαίνει ἀπό τήν πείρα τῶν γονιῶν του εἶναι γι' αὐτόν πολύτιμη. Πόσες, άλήθεια, ἀποτυχίες καί ἀπογοητεύσεις θά προλαβαίναμε στήν μετέπειτα ζωή μας, ἄν τόν καιρό πού ἔπρεπε ἀκούγαμε καί ἐφαρμόζαμε τίς πατρικές καί μητρικές συμβουλές!... Γιατί δέν ὑπάρχει κανείς στόν κόσμο πού νά μᾶς ἀγαπᾶ μέ τόσο ἐνδιαφέρον καί τόση ἀνιδιοτέλεια, ὅσο αὐτοί πού μᾶς ἔφεραν στήν ζωή καί μᾶς ἀνάθρεψαν μέ τόν ἱδρώτα καί τό αἷμα τους.
Αὐτή ἡ ὑπακοή πρός τούς γονεῖς δέν χάνει τήν σημασία της ὅταν θά ἐνηλικιωθοῦμε καί θά δημιουργήσουμε τήν δική μας οικογένεια. Ἐκδηλώνεται καί τότε μέ τήν τήρηση τῶν ἱερῶν ἐθνικοθρησκευτικῶν παραδόσεων, πού ἐκεῖνοι μᾶς κληροδότησαν, καί τήν ὁποία μεταλαμπαδεύσαμε στά παιδιά μας. Μέ τήν ἐφαρμογή ἀκόμα τῶν ἀρχῶν τῆς ἀρετῆς πού ἐκεῖνοι, ἀπό τά παιδικά μας χρόνια, μᾶς ἐνέπνευσαν.
Ὅσο ψηλά κι ἄν φτάσουμε, ὅσες γνώσεις κι ἄν ἀποκτήσουμε, πάντα κάτι χρήσιμο θά ἔχει νά μᾶς προσφέρει ἡ πατρική ἤ ἡ μητρική συμβουλή, γιά τό νοικοκυριό, γιά τήν ἀνατροφή τῶν παιδιῶν, γιά τίς σχέσεις μας μέ τήν σύζυγο ἤ τόν σύζυγο, γιά τήν συναναστροφή μας μέ τούς ἀνθρώπους. Εἶναι ἀπαράδεκτο αὐτό πού κάνουν πολλές μοντέρνες οἰκοδέσποινες, πού ἄν θά κάμουν τήν χάρη νά ἀνεχθοῦν τήν μητέρα ἤ τήν πεθερά τους στό σπίτι, εἶναι γιά νά τήν ἔχουν σάν ὑπηρέτρια καί νά τῆς δίνουν ἐντολές.
Ὕστερα, θά ἐκδηλώσουμε τήν τιμή μας στούς γονεῖς μας, μέ τήν ἱκανοποίηση τῶν ἀναγκῶν τους καί τήν περίθαλψη τῶν γηρατειῶν τους. Τό καθῆκον αὐτό εἶναι χρέος τῶν παιδιῶν καί πρέπει νά ἐξοφληθεῖ. Εἶναι ἀπόδοση δικαιοσύνης.
Ὅπως τό δέντρο προσφέρει τούς καρπούς καί τήν σκιά του στόν γεωργό πού τό φύτεψε, ἔτσι καί τά παιδιά ἔχουν ὑποχρέωση νά ἀποδώσουν τά τροφεῖα σ' ἐκείνους πού τά γέννησαν, τά μεγάλωσαν, τά μόρφωσαν καί τά ἀποκατέστησαν.
Εἶναι ἐγκληματικό νά ἀφήνουμε τούς γονείς μας νά περνοῦν τά γηρατειά τους μέ δυσκολίες καί στερήσεις, ἐνῶ ἐκεῖνοι θυσίασαν τά πάντα γιά μᾶς καί ἔχτισαν μέ τόν ἱδρώτα καί τό αἷμά τους τά σκαλοπάτια τῆς δικῆς μᾶς ἀνόδου.
Ὅσα προβλήματα οἰκονομικά κι ἄν ἀντιμετωπίζουμε, δέν εἶναι λόγος νά ἀδιαφορήσουμε γιά τίς ἀνάγκες τῶν γονιῶν μας. Ἐκεῖνοι ἔβγαζαν τήν μπουκιά ἀπό τό στόμα τους γιά νά μᾶς τήν δώσουν. Ἄς μοιρασθοῦμε, λοιπόν, κι ἐμεῖς μαζί τους τό φτωχικό φαγητό μας, τό πενιχρό μας μεροκάματο. Μιά τέτοια πράξη θά εἶναι φτωχό ἀντίδωρο στίς ἀγωνίες, τίς ἀγρυπνίες, τούς μόχθους καί τίς θυὐσίες τούς γιά μᾶς.
Τό χέρι τοῦ πατέρα καί τῆς μητέρας στήριξαν κάποτε τά ἀσταθῆ παιδικά μας βήματα στόν περίπατο καί στό παιχνίδι. Τώρα τά δικά μας σφριγηλά χέρια θά στηρίξουν τά ἀσθενικά γεροντικά τους βήματα, γιά νά μπορέσουν νά χαροῦν τόν ἥλιο στό κοντινό πάρκο ἤ γιά νά ἀνέβουν τά σκαλοπάτια τῆς Ἐκκλησίας.
Πολλές φορές συμβαίνει οἱ γονεῖς νά μήν ἔχουν οἰκονομικές ἀνάγκες. Μιά καλή σύνταξη ἤ κάποιο ἄλλο εἰσόδημα τούς εξασφαλίζει τά μέσα νά συντηρηθοῦν. Ὅμως καί τότε ἔχουν ἀνάγκη ἀπό κάποια, συμβολική ἔστω, προσφορά μας, σάν ἔκφραση τῆς ἀγάπης μας. Ἕνα δῶρο στήν γιορτή τους, ἕνα γλύκισμα πού φτιάξαμε μέ τά χέρια μας, λίγα λουλούδια, μιά βόλτα μέ τό αὐτοκίνητο, λίγη ψυχαγωγία, εἶναι μεγάλες χαρές γι᾽ αὐτούς, γιατί αἰσθητοποιοῦν καί τονίζουν τήν ἀγάπη καί τό σεβασμό μας. Ἄς μήν περιμένουμε τήν στιγμή τοῦ θανάτου τους γιά νά τούς στείλουμε λουλούδια καί στεφάνια, ἐκπληρώνοντας ἕνα τυπικό καθῆκον, συχνά μόνο γιά τά μάτια τοῦ κόσμου. Δέν ἔχουν ἀξία τά λουλούδια στόν τάφο τους, ἀφοῦ ὅσο καιρό ἦταν στήν ζωή δέν τούς στείλαμε οὔτέ χλωρό κλαδί.
Ἀκόμα καί στήν περίπτωση πού οἱ γονεῖς δέν συμπεριφέρθηκαν καλά στά παιδιά τους —γίνεται κι αὐτό καμιά φορά στήν κοινωνία πού ζοῦμε— τοῦτο δέν ἀπαλλάσσει τά παιδιά ἀπό τήν ὑποχρέωση νά τούς σεβασθοῦν καί νά τούς περιθάλψουν.
Τελειώνω μέ τό ἐρώτημα πού ἀπευθύνεται στόν καθένα μας: Ἀλήθεια ἐμεῖς τιμήσαμε ἤ τιμᾶμε τούς γονεῖς μας; Ἡ ἀπάντηση τοῦ καθ᾽ ἑνός στόν ἑαυτό του.
