Ο Νικηφόρος Θεοτόκης στόν Ενοριακό Άμβωνα

Αγαπητοί μου αδελφοί,

 σημερινή παραβολή του Ευαγγελίου μοιάζει με μία πραγματική ιστορία, στην οποία ο Κύριός μας ανέφερε και το όνομα του Λαζάρου, που πάμπτωχος και βαριά άρρωστος κείτονταν παρά την θύρα του πλουσίου, ο οποίος φιλήδονος και άσπλαχνος, ενώ ευφραίνονταν κάθε μέρα λαμπρά, δεν έστεργε να δώσει ένα πιάτο φαγητό στον πάσχοντα συνάνθρωπό του.

Σκοπός της παραβολής είναι η παρουσίαση της καταδίκης των φιλήδονων και άσπλαχνων πλουσίων, και της δόξας εκείνων που καρτερικώς υποφέρουν την φτώχια και την ασθένεια.

Αν αναλογιστούμε, Αγαπητοί μου αδελφοί, την κατάληξη του πλουσίου στον Άδη, “εν βασάνοις”, οδυνόμενον εν τη φλόγι “και παρακαλώντας να του βρέξει κάποιος τα χείλη με λίγες σταγόνες νερού, πρέπει να μας καταβάλει φόβος και τρόμος! Ποια όμως τα αμαρτήματά του για τα οποία καταδικάστηκε σε τόσο φοβερά βάσανα; Αυτός ούτε μοιχός ήταν, ούτε κλέπτης, ούτε φονιάς, ούτε ψευδομάρτυς, ούτε υβριστής, ούτε περιφρονητής των γονέων του, ούτε, ούτε…Γιατί λοιπόν τέτοια καταδίκη;

“Ευφραίνετο” λέγει, “καθ’ ημέραν λαμπρώς”, δηλαδή έτρωγε, έπινε, χόρευε, τραγουδούσε, γελούσε…

Αλλά γι αυτά μόνο τόσα βάσανα; Ναι, γι αυτά. Επειδή προσηλωμένος σ’ αυτά σπαταλούσε τον πλούτο του, που δεν γνωρίζουμε αν τον είχε κερδίσει έντιμα και κλείνοντας τα σπλάχνα του δεν ελεούσε τον φτωχό Λάζαρο, που ήταν άρρωστος, καταπληγωμένος στην αυλή του και τα σκυλιά έγλυφαν τις πληγές του. Είχε πολύ υπηρετικό προσωπικό γι αυτές τις ετοιμασίες και τα γλέντια. Δύσκολο ήταν κάποιος να του προσφέρει λίγη περιποίηση και ένα πιάτο φαγητό; Ο ίδιος δεν θα ενοχλούνταν καθόλου. Όχι όμως, η ασπλαχνία του δεν είχε όριο! Αλλοίμονο λοιπόν! Γεννάται όμως ένα ερώτημα: Μήπως κι εμείς όντας πολύ καλά ντυμένοι με ακριβά ενδύματα και έχοντας άλλα πολλά στις ντουλάπες, που ίσως χαλούν με τον σκόρο, συναντώντας στον δρόμο κάποιο “Λάζαρο”, τρέμοντα από το κρύο, γυρίζουμε αλλού το πρόσωπό μας και διώχνουμε την εικόνα από την μνήμη μας; Καθόμαστε δόξα τω Θεώ στο τραπέζι μας που είναι γεμάτο από φαγητά και ποτά. Τρώμε, πίνουμε ευφραινόμαστε. Αν συμβαίνει να γνωρίζουμε ότι κάποιος άλλος πεινάει και υποφέρει, πολύ δεν περισσότερο αν συμβεί να χτυπήσει την πόρτα μας, ποια θα είναι η αντίδρασή μας; Κάνουμε έλεος με όλους αυτούς; Στον πόλεμο του 40 μια κυρούλα, από το λιγοστό φαγάκι της οικογένειάς της, κάθε βράδυ με σκεπασμένο το πιάτο έφευγε από το σπίτι της σούρουπο, ίσως για να μην την δουν. Πού πήγαινε; Σε ποιόν πρόσφερε το φαγητό; Αν αυτή η κυρούλα σήμερα βρίσκεται στον Παράδεισο θα απορούσε κανείς;

Η σκληρότητα και αδιαφορία και η έλλειψη ελεημοσύνης προς τους φτωχούς είναι μεγάλο αμάρτημα. Αυτό λίγοι το γνωρίζουν. Οι περισσότεροι πλανόμαστε, νομίζοντας ότι αν ελεήσουμε τον φτωχό κατορθώνουμε έργο αρετής και ίσως εσωτερικά παινεύουμε τον εαυτό μας, εάν δε δεν τον ελεήσουμε δεν αμαρτάνουμε καθόλου. Το σημερινό όμως Ευαγγέλιο μας κήρυξε φανερά, ότι ο πλούσιος καταδικάστηκε στην κόλαση επειδή ξόδευε και απολάμβανε τον πλούτο του μόνος του, και ποτέ δεν ελέησε τους φτωχούς.

Μερικοί λένε ότι η ελεημοσύνη προς τους φτωχούς δεν είναι χρέος μας, ούτε υποχρέωσή μας, διότι δεν περιλαμβάνεται στις δέκα εντολές. Ο Χριστός μας όμως είπε, ότι η δεύτερη εντολή είναι όμοια με την πρώτη και παραγγέλλει την ελεημοσύνη στους φτωχούς. Λέγει, “αγαπήσεις τον πλησίον σου ως σεαυτόν”. (Ματθ. κβ΄,33). Με ποιόν τρόπο πρέπει να αγαπάμε τον πλησίον μας; Αυτό μας το εξήγησε ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος και Ευαγγελιστής: Είπε: “Τέκνα, μη αγαπώμεν λόγω μηδέ γλώσση, αλλ’ έργω και αληθεία” (Α΄ Ιωάνν. γ΄, 18). Μη νομίζουμε, λοιπόν, ότι λέγοντας με το στόμα μας και την γλώσσα μας “αγαπώ τον πλησίον μου” ξεπληρώνουμε την εντολή. Πρέπει να τον αγαπήσουμε “έργω” και αληθεία”. Ούτε αν δεν μισούμε τον πλησίον και δεν τον κατατρέχουμε και δεν τον επιβουλευόμαστε ξεπληρώνουμε την εντολή, γιατί είναι ανάγκη έργω και αληθεία” να τον αγαπήσουμε σαν τον εαυτό μας. Εμείς δε όχι μόνον δεν επιβουλευόμαστε, ούτε κατατρέχουμε, ούτε μισούμε τον εαυτό μας αλλά…τον τρέφουμε, τον ντύνουμε και με κάθε τρόπο τον αναπαύουμε.

Ο Θεός πλουτίζει τον άνθρωπο όχι για να ξοδεύει τον πλούτο του στις απολαύσεις του ή να τον κρύβει, μη δίνοντας τίποτε σε κανέναν αλλά να δίνει απ’ αυτόν στους φτωχούς και να ανοίγει τα χέρια του γι αυτούς που έχουν ανάγκη.

Ο Θεός πλουτίζοντας τον άνθρωπο τον κάνει οικονόμο και διοικητή των αγαθών που του έδωσε, ώστε όποτε υπάρχει ανάγκη να βοηθάει στην κάλυψή της.

Ας ακούσουμε τι λέγει ο Θεός ο ίδιος γι αυτό:“Τις άρα έστιν ο πιστός οικονόμος και φρόνιμος, ον καταστήσει Κύριος επί της θεραπείας αυτού, του δούνε εν καιρώ το σιτομέτριον;” (Λουκ.ιβ΄,42). Οικονόμο, λοιπόν, ονομάζει ο Θεός τον πλούσιο, δηλαδή, διαχειριστή, ώστε να δίδει στους φτωχούς κατά το μέτρο του πλούτου και της ανάγκης τους. Και για τον καλό διαχειριστή λέγει: “μακάριος ο δούλος εκείνος, ον ελθών ο Κύριος ευρήσει ποιούντα ούτως”, για δε τον κακό λέγει:…. “και διχοτομήσει αυτόν και το μέρος αυτού μετά των απίστων θήσει”, δηλ. τον καταδικάζει μαζί με τους απίστους. Εάν ο Θεός τον μεν ένα τον πλούτιζε για να καλοπερνάει, τον δε άλλον τον έκανε φτωχό για να βασανίζεται θα έκαμε έργο αδικίας. Ο Θεός αντίθετα εν τη αγάπη του τον μεν ένα τον έκανε πλούσιο, τον δε άλλο φτωχό για να σώσει και τους δύο: Τον πλούσιο ως καλό διαχειριστή, τον δε φτωχό για την αγόγγυστη υπομονή και καρτερία. Ώστε, λοιπόν, πλανώνται όσοι νομίζουν ότι η ελεημοσύνη δεν είναι χρέος αλλά κατόρθωμα αρετής… Αυτή η πλάνη προέρχεται από την ασπλαχνία της καρδιάς. Η ασπλαχνία έχει δαιμονιώδη ρίζα. Ο άσπλαχνος δεν αισθάνεται τις θλίψεις της φτώχιας: Πείνα, γυμνώτης, αρρώστια, στεναχώρια κα. Τίποτε δεν μαλακώνει την καρδιά του.

Στο έργο της ελεημοσύνης προτρέπει, ναι, η δύναμη της εντολής του Θεού, ο φόβος της κολάσεως και η ελπίδα της ανταποδόσεως. Περισσότερο όμως προτρέπει η ευσπλαχνία της καρδιάς. Ο εύσπλαχνος όταν δει άνθρωπο να κινδυνεύει και να πάσχει συντρίβεται η καρδιά του, αισθάνεται σαν να πάσχει ο ίδιος. Με την μετάδοση ελεημοσύνης χαίρεται ο ίδιος περισσότερο απ’ αυτόν που ελέησε…

Η ελεημοσύνη που προέρχεται από την καρδιά είναι η αληθινή, η αγία και αγαπημένη στον πολυεύσπλαχνο Θεό. Γ ι αυτό ο Απόστολος Παύλος έγραψε στους Κορινθίους: Να ελεεί “έκαστος καθώς προαιρείται τη καρδία”, δηλ. κατά την ευσπλαχνία της καρδιάς του. “μη εκ λύπης ή εξ ανάγκης΄ ιλαρόν γαρ δότην αγαπά ο Θεός”.

Ποιος είναι ο ιλαρός δότης; Όποιος φοβάται να μη κολασθεί και γι αυτό δίνει; Όχι΄ διότη αυτός που φοβάται δεν θα είναι ιλαρός αλλά ανήσυχος. Ιλαρός δότης είναι εκείνος που ελεεί με χαρά.

Ας ερευνήσουμε μια άλλη πτυχή της ψυχής του ανθρώπου: Η ασπλαχνία και η ευσπλαχνία είναι φυσικά ιδιώματα; Είναι δυνατόν από την φύση του κάποιος να έχει τα νεύρα των αισθήσεών του σκληρά, ώστε να παραμένουν άκαμπτα κατά την διαπίστωση θλιβερών πραγμάτων;

Και αν αυτό συμβαίνει φταίει και αμαρτάνει ο άσπλαχνος; Ναι, είναι δυνατόν ο μεν ένας εύκολα να αισθάνεται την θλίψη του άλλου, ένας άλλος δύσκολα….

Πράγματι, μερικοί έχουν εκ φύσεως απαλή καρδιά άλλοι δε σκληρή, όπως από την φύση τους μερικοί είναι σώφρονες, συνετοί για τους οποίους ο Κύριος είπε: “Είσι γαρ ευνούχοι, οίτινες εκ κοιλίας μητρός αυτών γεννήθησαν ούτω” (Ματθ. ιθ΄,12), μερικοί πάλι επιρρεπείς στην ασέλγεια, όπως ο Σολομών, για τον οποίο γράφτηκε΄ “Και ο βασιλεύς Σολομών ην φιλογύνης” (Γ΄Βας.ια΄,1). Όμως όταν εμείς θελήσουμε η φύση υποτάσσεται στην χάρη που δίνει ο Θεός, σ’ αυτούς που έχουν καλή διάθεση να καταπολεμήσουν τα πάθη τους. Αιώνια παραδείγματα είναι ο Ζακχαίος, η ασελγής πόρνη, που έβρεξε τα πόδια του Χριστού μας με δάκρυα και έπαψε να αμαρτάνει, και η Σαμαρείτιδα, που έχει διαδοχικά πέντε άντρες και άλλον έκτο, όμως μετανόησε και κήρυξε τον Χριστό μπροστά σε τυράννους. Τα σπέρματα της αρετής είναι φυτεμένα μέσα στην ανθρώπινη φύση και η χάρη του Θεού είναι έτοιμη να μας βοηθήσει, αν θελήσουμε να γίνουμε εύσπλαχνοι, όπως αν θέλουμε γινόμαστε εγκρατείς. Γι αυτό άλλωστε με τη χάρη του Θεού δεν αμαρτάνουμε αν δεν το θελήσουμε. Εμείς από μόνοι μας δεν είμαστε ικανοί για κατορθώματα. Εμείς μόνο την καλή διάθεση δείχνουμε, την θέλησή μα δίνουμε, το κατά δύναμη  κάνουμε και ο Θεός μας κάνει ικανούς για το κατόρθωμα. Να τι λ΄γει ο Απόστολος Παύλος στους Κορινθίους: (γ΄,4-5). “Πεποίθησιν δε τοιούτην έχομεν δια του Χριστού προς τον Θεόν΄ ουχ ότι ικανοί έσμεν αφ’ εαυτών λογίσασθαι τι ως εξ εαυτών, αλλ’ η ικανότης ημών εκ του Θεού”…

Όταν λοιπόν αδελφοί μου συναντήσουμε φτωχό ή πληροφορηθούμε για το σπίτι μιας άπορης χήρας με παιδάκια ή για μια οικία στην οποία κείτεται φτωχός, άρρωστος ή κάποιος απλώνει το χέρι του και ζητάει το έλεός μας να μη οργιστούμε, να μη αδιαφορήσουμε, να μη φύγουμε, αλλά να χαρούμε, θεωρώντας ότι αυτός είναι ο Κύριος και Σωτήρας μας, ο οποίος απλώνει το χέρι και ζητάει από μας το κλειδί, για να μας ανοίξει την πόρτα του Παράδεισου.

Όταν έτσι ενεργούμε, τότε και την αγαθή μας προαίρεση δείχνουμε και προσφέρουμε σύμφωνα με την δύναμή μας και ετοιμάζουμε την καρδιά μας να δεχθεί την θεία χάρη. Τότε η χάρη του Θεού ενεργεί επάνω μας, νικάει την φύση μας και απαλύνει την σκληρότητα της καρδιάς μας. Γινόμαστε συμπαθείς και εύσπλαχνοι, συμπάσχουμε με τους πάσχοντες και ανοίγουμε και εκτείνουμε το χέρι με χαρά στην βοήθεια των φτωχών και των απόρων. Γινόμαστε οικτίρμονες, όπως ο Πατέρας μας ο επουράνιος “οικτίρμων εστί” (Λουκ. στ΄, 36) και ελπίζουμε, ως εκ τούτου, να γίνουμε κληρονόμοι της Βασιλείας των ουρανών, με την χάρη του Κυρίου μας Ιησού Χριστού.