πίτα τοῦ ἁγίου Φανουριου εἶναι ἕνα ἔθιμο πού ξεκίνησε ἀπό μιά εὐλαβική χειρονομία τῶν πιστῶν,
κυρίως ἀπό τό γυναικεῖο φύλλο. Συνδέεται μέ τόν ἅγιο Φανουριο, καθόσον τό ὄνομα Φανούριος προέρχεται ἀπό τό ρῆμα φανερώνω, πού σημαίνει ἀποκαλύπτω κάτι, πού θεωρεῖται ἀπολλεσθέν. Τό ὄνομά του ἔχει ταυτισθεῖ μέ τήν εὕρεση ἀπολεσθέντων ἀντικειμένων, προ- σώπων καί κυρίως μέ τήν φανέρωση τοῦ μέλλοντος συζύγου σέ ἀνύπαντρες κοπέλες!
Ἀπό πότε ἔγινε ὁ ἅγιος Φανούριος «προξενητής»; Οί γυναῖκες αὐτές μπορεῖ νά μήν ἔχουν καμία σχέση μέ τήν Πίστη, μπορεῖ νά μήν ἐκκλησιάζονται ποτέ, κι ὅμως κάνουν τήν θρησκευόμενη καί φέρνουν τήν Φανουρόπιττα γιά νά τούς ἀποκαλύψει...Ποῦ εἶναι γραμμένα αὐτά, γιά νά τά μάθουμε κι ἐμεῖς; Μά, τόσο χαμηλά κατεβάζουμε τήν Ὀρθοδοξία; Γι' αὐτό μᾶς εἰρωνεύονται καί μᾶς γελοιοποιοῦν οἱ αἱρετικοί.
Σέ ἄλλους πάλι φανερώνει τόν καλό δρόμο. Γι' αὐτό στίς Εἰκόνες παριστάνεται ὁ ἅγιος Φανούριος νά κρατάει στό χέρι του κερί ἀναμμένο, γιά νά φωτίζει.
Ἡ πίστη αὐτή στόν λαό δημιουργήθηκε μάλλον ἀπό παρετυμολογία τοῦ ὀνόματος τοῦ Ἅγιου, ὅπως συμβαίνει, δυστυχῶς, καί μέ τόν ἅγιο Ἐλευθέριο, τόν ἅγιο Συμεών κ.λπ. Ἀπό τό ὄνομα, δηλαδή Φανούριος ὁδηγήθηκαν μερικοί στήν πλανεμένη πίστη ὅτι ὁ Ἅγιος φανερώνει χαμένα ἀντικείμενα, δίνει λύσεις στά προβλήματα καί φανερώνει τόν μέλλοντα σύζυγο. Ὁ νεοφανής ἅγιος Φανούριος θεωρεῖται στήν λαϊκή μας παράδοση, εὐρετής ἀπολεσθέντων ἀντικειμένων. Αὐτή ἀκριβῶς ἡ ἀντίληψη καλλιέργησε τό ἔθιμο τῆς προσφορᾶς, κατά τήν ἡμέρα τῆς ἑορτῆς τοῦ (27 Αὐγούστου καί ὄχι μόνο), εἰδικῆς πίτας πού πῆρε τό ὄνομα του καί ἡ ὁποία, ἀφοῦ εὐλογηθεῖ ἀπό τόν Ἱερέα, μοιράζεται στούς πιστούς.
Ἡ Φανουρόπιτα σύμφωνα μέ τήν λαϊκή παράδοση παρασκευάζεται καί γιά ἕναν ἄλλο λόγο. Γιά νά συγχωρήσει ὁ Θεός τήν μάνα τοῦ Ἁγίου. Ἡ παράδοση πού σχηματίστηκε στήν ἄγνωστη βιογραφία του εἶναι ὅτι: ἡ μητέρα του ἦταν ἁμαρτωλή, σκληρή, ἄπονη καί αὐστηρή μέ τούς φτωχούς στούς ὁποίους συμπεριφερόταν πολύ σκληρά καί ἀπάνθρωπα. Μάλιστα γιά τόν ἀμετανόητο χαρακτήρα της πῆγε στήν κόλαση. Ἐνῶ ὁ γιός της ὁ ἅγιος Φανουριος, προσπάθησε νά τήν σώσει, ἡ κακία της ὅμως δέν τόν ἄφησε!
Τότε ὁ Ἅγιος ζήτησε μιά χάρη: Νά μήν προσφέρουν τίποτα γι’ αὐτόν, νά προσφέρουν μόνο γιά τήν μάνα του καί νά παρακαλᾶνε νά τήν συγχωρήσει ὁ Θεός. «Θεός σχωρέσ' τήν μητέρα τοῦ ἁγίου Φανουριου, Θεός σχωρέσ' την».
Καί πού ξέρουμε ὅτι ἡ μητέρα του ἦταν άμαρτωλή; Ἐφόσον γιά τόν ϊδιο τόν Ἅγιο, δέν γνωρίζουμε τίποτα, πῶς ἐσεῖς ξέρετε λεπτομέρειες γιά τήν ζωή τῆς μητέρας του;
Θά τολμοῦσα νά πῶ πώς ὅλα αὐτά εἶναι παράλογα καί ἀσεβῆ (ἄν μή τί ἄλλο), γιατί ἀπό τίς 12 σκηνές τοῦ μαρτυρίου τοῦ Ἁγίου πού ὑπάρχουν πάνω στήν παλιά Εἰκόνα του, ἡ ὁποία βρέθηκε ἀπό τόν Ἐπίσκοπο Ρόδου Νεῖλο τόν ιδ´ αἰώνα, κατά τίς ἀνασκαφές, σ' ἕνα ἐρειπωμένο Ναό τῆς πόλεως αὐτῆς, καμιά δέν μνημονεύει κάτι σχετικό γιά τήν μητέρα του οὔτε ἀναφέρεται σέ κάποιο θαῦμα ἀνευρέσεως χαμένου ἀντικειμένου ἤ τῆς ἀποκάλυψης τοῦ μέλλοντος συζύγου.
Πρέπει νά διαβάζεται ἡ πίτα τοῦ ἁγίου Φανουρίου ;
ό ἔθιμο νά προσφέρονται πίτες κατά τήν μνήμη τοῦ ἁγίου Φανουρίου ἤ καί σέ ἄλλες ἡμέρες πρός τιμήν του, εἶναι πολύ νεώτερο καί μαζί μέ τήν τιμή τοῦ Ἁγίου αὐτοῦ τείνει νά γενικευθεῖ. Ἤδη ἔχει γίνει σχεδόν πανελλήνιο, λόγω ἀκριβῶς τῶν ἰδιαιτέρων χαρισμάτων, πού ἀποδίδονται, ἰδίως ἀπό τόν γυναικεῖο κόσμο, στόν Ἅγιο αὐτό, τήν φανέρωση, δηλαδή τῶν συζύγων ἤ χαμένων ἀντικειμένων.
Πρόκειται γιά μία καθαρά λαϊκή ἐκδήλωση, πού ἄλλοι τήν διακωμωδοῦν, ἄλλοι τήν ἀνέχονται καί ἄλλοι τήν κατακρίνουν. Πάντως δέν φαίνεται νά ἔχει ἐκκλησιολογική βάση καί σωτηριολογικό περιεχόμενο.
Ἡ φανουρόπιτα μπορεῖ νά μήν ἀντίκειται πρός τό δόγμα καί τό ἀληθινό πνεῦμα τῆς θείας λατρείας, δέν εἶναι ὅμως μιά προσφορά πού ἁρμόζει νά γίνεται πρός τιμήν ἑνός Ἁγίου. Μπορεῖ νά γίνεται ἀνεκτή καί σεβαστή ἐπειδή προσφέρεται «πρός τιμήν καί μνήμην» τοῦ Ἁγίου, ἐκεῖνο ὅμως πού εἶναι κατακριτέο εἶναι ὁ σκοπός τῆς πράξεως καί τό περιεχόμενο πού δίνουν στήν ἐνέργεια αὐτή. Ἡ «ἁπλοϊκή» αὐτή ἐκδηλώση τῆς «τιμῆς» πρός τόν Ἅγιο, θά ἦταν ὁμολογουμένως προτιμότερο νά εἶχε ἄλλα πνευματικώτερα ἐλατήρια καί πιό ἀδιάβλητη μορφή.
Ἡ Ἐκκλησία μας καλῶς ἡ κακῶς κρατάει στάση ἀνοχῆς καί ἐφαρμόζει τήν μέθοδο τῆς «οἰκονομίας», γι' αὐτό καί ἔχει υἱοθετήσει καί εἰδική εὐχή εὐλογίας. Θά ἔπρεπε ἴσως νά εἶχε λάβει ἔγκαιρα τά ἐνδεικνυόμενα μέτρα καί νά τό ἀποτρέψει.
Ἡ ἀνοχή καί ἡ «οἰκονομία» θά πρέπει νά ἔχουν τά ὅριά τους.
Ἡ ἄρνηση τῆς εὐχῆς στήν προσφερόμενη Φανουρόπιτα, θά προκαλέσει σίγουρα τίς ἀναμενόμενες ἀντιδράσεις.
Ἡ καλλιέργεια τοῦ ἐθίμου καί ἡ παρότρυνση σ' αὐτό, γιά εὐνόητους λόγους, καλό εἶναι νά ἀποφεύγεται.
Γι' αὐτό, πρέπει ὅλοι μας νά εἴμαστε προσεκτικοί. Οἱ μέν Κληρικοί νά διαφωτίζουμε τούς πιστούς καί νά μήν καλλιεργοῦμε τέτοιες τάσεις, πού πιθανόν δέν ἁρμόζουν στό πνεῦμα καί τό ἦθος τῆς λατρείας μας, οἱ δέ χριστιανοί νά πειθαρχοῦν σέ ὅσα οἱ ποιμένες τούς διδάσκουν.
Ἐπιβάλλεται, ἔχουμε ἱερή ὑποχρέωση, νά ἀπαλλάξουμε τήν πίστη μας ἀπό ἤθη καί ἔθιμα πού ξεπερνοῦν τήν καλῶς νοουμένη λαϊκή εὐσέβεια (φανουρόπιτες, τάματα, ξεματιάσματα, γενέθλια, πυροβασίες, ζώδια, ἁγία «ζέση», «ἀπονιψίδια», ξέντυμα τοῦ λειτουργοῦ, ζώνη τοῦ Ἱερέα κλπ.).
Αὐτές εἶναι ἐλάχιστες ἀπό τίς πολλές δεισιδαιμονίες, πού ὄχι ἁπλά κυκλοφοροῦν, ἀλλά καί βιώνονται ἀπό τόν ἑλληνικό (Ὀρθόδοξο;) λαό. Κάποιες ἄλλες εἶναι γιά γέλια. Ἄλλες ὅμως εἶναι φοβερές καί βαριές στήν βίωσή τους. Μόνο ἡ σωστή Ὀρθόδοξη πίστη μπορεῖ νά ἐλευθερώσει τίς ψυχές ἀπό τίς σκοτεινές καί δυσβάστακτες αὐτές καταστάσεις.
Ἐπιβάλλεται, ὡς Ὀρθόδοξοι χριστιανοί, νά διακηρύξουμε τήν Ὀρθοδοξία, νά γίνουμε ὁμολογητές τῆς πίστεώς μας καί νά βιώσουμε τήν Ὀρθοπραξία.
