Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΤΟΥ ΔΕΚΑΠΕΝΤΑΥΓΟΥΣΤΟΥ
έν νοεῖται χριστιανική ζωή χωρίς ἄσκηση. Χωρίς δηλαδή, τήν προσπάθεια ἐκείνη πού ἀναλαμβάνει ὁ πιστός, ὁδηγούμενος καί ἐνισχυόμενος ἀπό τήν χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, νά ἀπαλλαγεί ἀπό τόν ζυγό τῆς ἁμαρτίας καί τήν κυριαρχία τῶν παθῶν καί νά ἀκολουθήσει μέ αὐταπάρνηση τό θέλημα τοῦ Κυρίου. Νά ζήσει ἐν Χριστῷ καί νά καταστεί ζωντανό μέλος τοῦ σώματός Του, πού εἶναι ἡ Ἐκκλησία.
Στήν ἀσκητική αὐτή προσπάθεια ἰδιαίτερα σημαντική θέση κατέχει καί ἡ νηστεία. Ἀποτελεῖ ἕνα ἀπό τά πλέον ἀποτελεσματικά ὄπλα τοῦ πνευματικοῦ μας ἀγώνα. Αὐτό μᾶς ἀποκαλύπτει ἡ ζωή τῶν Ἁγίων. Αὐτό πιστεύει καί διδάσκει ἡ Ἐκκλησία μας, θεωρώντας τήν νηστεία ὡς ἕναν ἀπό τούς ἱερούς καί ἀρχαιότατους θεσμούς της.
Ἡ νηστεία τοῦ Δεκαπενταυγούστου.
Ἡ περίοδος αὐτή τῆς νηστείας προηγεῖται τῆς ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου, τῆς μεγαλύτερης Θεομητορικῆς ἑορτῆς τοῦ Ὀρθοδόξου ἑορτολογίου, εἶναι κατά πολύ νεώτερη σέ σχέσει πρός τίς ἄλλες μακρές περιόδους νηστείας καί ἀρχικά ἦταν διηρημένη σέ δύο τμήματα:
Α) Αὐτό πού προηγεῖτο τῆς ἑορτῆς τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος.
Β) Ἐκεῖνο πού προηγεῖτο τῆς ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου.
Ἡ νηστεία πού προηγεῖτο τῆς ἑορτῆς τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Κυρίου, καθώς φαίνεται, ἦταν ἡ ἀρχαιότερη. Εἶχε διάρκεια πέντε ἡμερῶν, ἀρχίζοντας τήν 1η καί λήγοντας τήν 5η Αὐγούστου. Γιά τήν 6η, ἡμέρα τῆς Δεσποτικῆς ἑορτῆς, προβλεπόταν κρεοφαγία. Σύμφωνα μέ τά ὅσα ἀναφέρει ὁ Ἀναστάσιος, Ἐπίσκοπος Καισαρείας τῆς Παλαιστίνης πού ἤκμασε κατά τόν ΙΑ´ αἰώνα, ὁ ἀύτοκράτορας Λέων ὁ ΣΤ´ ὁ Σοφός κατήργησε τήν κρεοφαγία καί συνήνωσε τήν νηστεία τῆς ἑορτῆς τῆς Μεταμορφώσεως μ' ἐκείνην τῆς ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεως τῆς Παναγίας.
Ἡ ἑορτή τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου ἐμφανίζεται στήν Ἀνατολή στίς ἀρχές τοῦ Ε´ αἰώνα, ἀρχικά, καθώς φαίνεται, στήν Παλαιστίνη, ἀπ' ὅπου στήν συνέχεια διαδόθηκε καί σέ ἄλλα μέρη. Ὁ αύτοκράτορας Μαυρίκιος (582-602) μέ διάταγμά του ἐπέβαλε τόν ὑποχρεωτικό ἑορτασμό τῆς ἑορτῆς κατά τήν 15η Αὐγούστου σ' ὁλόκληρη τήν βυζαντινή αὐτοκρατορία. Λίγο ἀργότερα ἡ ἑορτή διαδόθηκε καί στήν Δύση καί μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου ἀπέκτησε τέτοια σημασία, ὥστε νά θεωρεῖται ὡς ἡ σπουδαιότερη θεομητορική ἑορτή.Οἱ πρῶτες μαρτυρίες πού ἔχουμε γιά τήν νηστεία πρό τῆς ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου φθάνουν στόν Ζ´ αἰώνα, χωρίς ἐν τούτοις νά προσδιορίζουν ἐπακριβῶς τήν χρονική της διάρκεια. Τέτοιες μαρτυρίες εἶναι τοῦ Ἀναστασίου τοῦ Σιναίτου, τοῦ ἁγίου Θεοδώρου τοῦ Στουδίτου, τοῦ Τόμου Ἐνώσεως πού ἐκδόθηκε τό ἔτος 920 καί σχετίζεται μέ τό ζήτημα τοῦ τετάρτου γάμου τοῦ αὐτοκράτορος Λέοντος τοῦ Σοφοῦ καί τοῦ Θεοδώρου Βαλσαμῶνος στήν γνωστή ἐπιστολή του πρός τούς Ἀντιοχεῖς «χάριν τῶν ὀφειλουσῶν τελεῖσθε νηστειῶν ἑκάστου ἔτους». Ὁ τελευταῖος στίς «ἀποκρίσεις» του πρός τόν πατριάρχη Ἀλεξανδρείας Μάρκο ἀναφέρει ὅτι ἡ νηστεία τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου ἦταν ἑπταήμερη. Ὅπως προαναφέραμε, ἀπό τίς ἀρχές τοῦ Γ´ αἰώνα ἡ ἑπταήμερη νηστεία πρό τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου ἑνώθηκε μ᾽ ἐκείνην πού προηγεῖτο τῆς ἑορτῆς τῆς Μεταμορφώσεως καί ἀπετέλεσε μίαν περίοδο νηστείας, «εἰς τιμὴν τῆς Θεοτόκου, ἥτις μάλιστα ἐνήστευσεν ἐν τῷ καιρῷ τῆς κοιμήσεώς της κατὰ τὸν Θεσσαλονίκης Συμεών», καθώς παρατηρεῖ ὁ ἅγιος Νικόδημοςό Ἁγιορείτης.
Πῶς πρέπει νά νηστεύουμε κατά τήν
περίοδο τοῦ Δεκαπενταυγούστου;
Ἡ νηστεία αὐτή, ὅπως ἐπικράτησε νά τήν τηροῦμε, ἔχει αὐστηρό χαρακτήρα. Αὐτό ἐξηγεῖται ἴσως ἀπό τήν ἀγάπη καί τήν ἰδιαίτερη εὐλάβεια πού τρέφουμε οἱ Ὀρθόδοξοι γιά τό πρόσωπο τῆς Παναγίας πρός τιμήν τῆς ὁποίας νηστεύουμε. Ἐφόσον, λοιπόν, μποροῦμε, νηστεύουμε ἀπό λάδι ὅλες τίς ἥμερες. Κατάλυση οἴνου καί ἐλαίου ἔχουμε μόνο τά Σάββατα καί τίς Κυριακές πού παρεμβάλλονται. Κατά τήν ἑορτή τῆς Μεταμορφώσεως, ὁποιαδήποτε ἥμερα κι ἄν πέσει, καταλύουμε ψάρι. Κατάλυση ἰχθύος ἔχουμε καί κατά τήν ἡμέρα τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου, ἄν συμπέσει Τετάρτη ἤ Παρασκευή.
