«Θεολόγῳ γλώττῃ σου, τά συμπλοκὰς τῶν ῥητόρων, διαλύσας ἔνδοξε,
Ὀρθοδοξίας χιτῶνα ἄνωθεν, ἐξυφανθέντα τῇ Ἐκκλησίᾳ ἐστόλισας…»
-Ἄσκηση καί ἀγώνας. 
-Προσευχή καί κήρυγμα.
-Ἡσυχασμός καί δραστηριότητα.
-Μοναχισμός καί Ἱεραποστολή,
ἀποτελοῦν τά χαρακτηριστικά τῆς προσωπικότητας καί τῆς Ἐκκλησιαστικῆς φυσιογνωμίας τοῦ σήμερα ἑορταζομένου μεγάλου Πατρός τῆς Ἐκκλησίας μας, ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, ἑνός τῶν «τριῶν μεγάλων φωστήρων τῆς Τρισηλίου Θεότητος.»
Ἄν καί ἐκ φύσεως ἦταν ἐσωστρεφής μέ ἡσυχαστικές τάσεις, δέν παρέμεινε ἔγκλειστος σέ κάποιο Μοναστήρι, ἀλλά πέρασε τά περισσότερα χρόνια τῆς ζωῆς του μέσα στήν κοινωνία, ἀνάμεσα στούς ἀνθρώππους.
Ἄνθρωπος τῆς προσευχῆς, ἀλλά καί σπουδαῖος ἀγωνιστής. Συνδύασε ἄριστα τήν «θεωρία» μέ τήν «πράξη». Ἔπαιζε γλυκύτατα τήν φλογέρα, «τὸν ποιμενικὸν αὐλόν τῆς Θεολογίας», ἀλλά χειριζόταν ἄριστα καί τήν σφενδόνη τοῦ ἀγῶνα. Καί παράλληλα καταδίωκε τούς «βαρεῖς λύκους», τούς αἱρετικούς, πού εἶχαν εἰσορμήσει στόν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας.
Ὁ Γρηγόριος ἦταν ἄνθος μιᾶς ἄγονης πνευματικά, περιοχῆς τῆς Καππαδοκίας. Οἱ κάτοικοί της τραχεῖς καί στούς τρόπους καί στήν γλώσσα.
Ἄγονη ἦταν ἐπίσης καί ἡ κοιλία τῆς μητέρας του, τῆς Νόννας. Ἡ γέννηση τοῦ ἰδίου, ἀλλά καί τῶν δύο ἄλλων ἀδερφῶν του, τῆς Γοργονίας καί τοῦ Καισαρίου, ἦταν καρπός θερμῶν προσευχῶν, γι´ αὐτό καί γαλουχήθηκαν μέ τό γάλα τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως.
Εἰδικώτερα μέ τόν μικρό Γρηγόριο ἡ θεοφώτιστη μητέρα του ἔκανε καί κάτι ἄλλο. Γονατισμένοι καί οἱ δύο στό προσκυνητάρι τοῦ σπιτιοῦ, τοῦ ἐξομολογεῖται ὅτι ποθεῖ νά τόν δεῖ ὑπηρέτη τοῦ Θεοῦ.Ὁ πόθος τοῦ Γρηγορίου ἐκπληρώθηκε. Πρίν ὅμως γίνει ἐργάτης τοῡ Θεοῦ πέρασε ἀπό σπουδές.
Προικισμένος μέ σπάνια διανοητικά χαρίσματα, διψοῦσε γιά μάθηση. Σπούδασε σέ πολλά μέρη: στήν Καππαδοκία, στήν Καισάρεια τῆς Παλαιστίνης καί στήν Ἀλεξάνδρεια. Στήν τελευταία πόλη εἶχε τήν εὐκαιρία νά γνωρίσει δύο μεγάλους ἀθλητές, τόν Μέγα Ἀθανάσιο πού πάλευε στόν κόσμο καί τόν Μέγα Ἀντώνιο πού πάλευε στήν ἔρημο. Ἤθελε νά τούς μιμηθεῖ καί τούς δυό.
Στήν Ἀθήνα τό «κλεινὸν ἄστυ», συναντιέ-ται μέ τόν Μέγα Βασίλειο. Μεταξύ τους σφυρηλατεῖται μιά φιλία, πού δέν ἐπρόκειτο ποτέ νά διασπασθεῖ. Μόνο ὁ θάνατος τοῦ Μεγάλου Βασιλείου χώρισε τούς δυό φίλους. Μιά ψυχή σέ δύο σώματα: «Τὰ πάντα μὲν δὴ κοινὰ καὶ ψυχὴ μία, δυοῖν δέουσα σωμάτων διάσπασιν».
Στήν Ἀθήνα διαγράφεται λαμπρό τό μέλλον τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου. Παρ᾽ όλα αὐτά, ἕνα χρόνο μετά τήν φυγή τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, φεύγει κι αὐτός γιά τήν Ἀριανζό.Ἀπό τήν Ἀριανζό καί τήν Νανιζιανζινό φεύγει γιά τήν ἔρημο τοῦ Πόντου. Ἐκεῖ στόν Ἴρι ποταμό, ἀσκητεύει μαζί μέ τόν φίλο του Μέγα Βασίλειο.
Ἡ φυγή εἶναι τό χαρακτηριστικό γνώρισμα τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου. Μέσα του ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ἔνιωθε δύο τάσεις. Ἡ μία κεντρομόλος, ἡ ἄλλη φυγόκεντρος. Ἡ κεντροβόλος τόν τραβοῦσε στόν κόσμο. Ἡ ἀγάπη του γιά τόν ἄνθρωπο, ὁ πόνος του γιά τά Ἐκκλησιαστικά πράγματα, ἡ θλίψη του γιά τους αἱρε-τικούς, τόν ἔκαναν νά θέλει νά μείνει. Ἡ φυγόκεντρος τάση τόν τραβοῦσε στήν ἡσυχία. Ἀγαποῦσε τήν ἡσυχία καί τήν ἀναχώρηση ἀπό τόν κόσμο.
Σέ ἡλικία 36 ἐτῶν πείθεται νά γίνει Πρεσβύτερος. Συγκινητική ἡ στιγμή, ὅταν ὁ γέρο-ντας Ἐπίσκοπος Γρηγόριος θέτει τό χέρι του ἐπάνω στό κεφάλι τοῦ γονατιστοῦ υἱοῦ του Γρηγορίου καί προφέρει τήν εὐχή τῆς χειροτονίας, στήν Ναζιανζό. Ὁ λαός μέ μιά φωνή ξεσπάει : Ἄξιος!....
Ὅλοι χαίρονται. Ἕνας τρέμει: ὁ Ἅγιος Γρηγόριος. Ὅπως τρέμει ὁ ἀκροβάτης ἐπάνω στό σχοινί, ἔτσι ἔτρεμαν οἱ Ἅγιοι, βαδίζοντας ἐπάνω στήν ἀκροβασία, πού λέγεται Ἱεροσύνη.
Μετά τήν χειροτονία καί ἐνῶ ὅλοι περιμένουν νά τόν δοῦν σέ δράση, ἐκεῖνος φεύγει γιά τόν Πόντο. Τόν κυνηγάει τό δέος γιά τό ὕψος τῆς Ἱεροσύνης. Τόν ἀναγκάζουν νά γυρίσει πίσω. Καί τότε ἐκφωνεῖ τόν λόγο του: «Ἀπολογητικὸς τῆς εἰς τὸν Πόντον φυγῆς».
Ἄν καί ἔτρεμε μπροστά στό ὕψος τῆς Ἱεροσύνης, ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ἔγινε Ἐπίσκοπος. Μέ ποιόν τρόπο; Μέ τήν βία, μέ τό ζόρι.Ἦταν ἡ ἐποχή πού οἱ Ἅγιοι ἀπέφευγαν τά ἀξιώματα. Δέν τά κυνηγοῦσαν, ὅπως γίνεται σήμερα, ἀλλά τούς κυνηγοῦσαν καί τούς ἅρπαζαν μέ τήν βία καί τούς ἔσερναν στούς Ἐπισκοπικούς θρόνους. Τό λέγει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος: «οὐκ ἐπείσθην, ἀλλ᾽ ἐβιάσθην», δέν μέ ἔπεισαν, ἀλλά μέ ἐξανάγκασαν.
Καί ἄν μέ δάκρυα δέχθηκε νά γίνει Ἱερέας καί ἄν μέ τήν βία δέχθηκε νά γίνει Ἐπίσκοπος, μέ ἀπαγωγή ἔγινε Ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως.
Γιά τήν κρίσιμη ἐκείνη στιγμή, πού οἱ Ἀρειανοί βρίσκονται στόν κολοφώνα τῆς δόξας τους, ἕνας εἶναι ὁ κατάλληλος, ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, ὁ Γρηγόριος.
Ἀλλά πώς θά πεισθεῖ; Ἀπό τήν Μονή τῆς Ἁγίας Θέκλας, ὅπου βρίσκεται ἀποσυρμένος, ἄνδρες πιστοί καί Ὀρθόδοξοι ἀλλά καί χειροδύναμοι, τόν ἅρπαξαν ὅπως ὁ ἴδιος λέγει καί τόν ὁδήγησαν στήν Βασιλεύουσα: «οὕτω μὲν ἦλθον, οὐκ ἑκών, ἀλλ᾽ ἀντιδράσῃ κλαπεὶς βιαίοις», ἔτσι ἦρθα ὄχι μέ τήν θέλησή μου, ἀλλά μέ ἀντίσταση. Μ᾽ ἔκλεψαν μέ βίαιο τρόπο.
Οἱ Ἀρειανοί μόλις τόν εἶδαν μειδίασαν εἰρωνικά. Ἐξωτερικά φαινόταν ἀδύνατος. Ἀπό τήν σκληραγωγία φαινόταν γέρος. Τά ροῦχα του φθαρμένα. Τό ἀνάστημά του μέτριο, κυρτό σῶμα, φαλακρό κεφάλι, λευκό πρόσωπο, ὠχρός καί ἰσχνός.
-Αὐτό τό ἀνθρωπάκι! ἔλεγαν…Κι ὅμως μέσα σ᾽ αὐτό τό ἀνθρωπάκι κρυβόταν δύναμη Κυρίου, πνεῦμα φωτεινό, διάνοια μεγάλη, καρδιά ἁγνή, φωτιά Πεντηκοστῆς.
Στήν Κωνσταντινούπολη, ὁ Ἅγιος Γρηγόριος, ἀναδείχθηκε γενναῖος ἀγωνιστής. Ἀπό τήν σπηλιά τῆς εἰρηνικῆς ζωῆς ἔπιασε τά χαρακώματα τῆς μάχης. Ἀπό τήν προσευχή πού ψέλλιζαν τά χείλη του, τώρα ἐκσφενδονίζει θεολογικούς μύδρους κατά τῶν ἐχθρῶν τῆς πίστεως καί συγκεκριμένα κατά τοῦ πρώην συμμαθητή του καί αὐτοκράτορα Ἰουλιανοῦ.
Ὁρμητήριό του κάποιο πρόχειρο οἴκημα, πού ὕστερα ἀπό λίγο τό μεγάλωσαν. Ναό τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας τόν ὀνόμασε ὁ ἴδιος, συμβολικά, γιατί πίστεψε πώς θά ἐρχόταν ἡ ἀνάσταση τῆς Ὀρθοδοξίας.Ὅπως καί ἔγινε. Στόν Ναό αὐτό ἐξεφώνησε τους πέντε περίφημους θεολογικούς του λόγους.
Ἀγαπητοί μου,
Ἡ Ἐκκλησία μέ φειδώ δίνει τούς τίτλους καί τά παράσημα. Σέ τρεῖς ἔχει δώσει τόν τίτλο τοῦ Θεολόγου: στόν Ἅγιο Ἰωάννη τόν Εὐαγγελιστή, στόν Ἅγιο Συμεών, τόν νέο Θεολόγο καί στόν Ἅγιο Γρηγόριο, τόν Νανζιανζηνό.
Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ἄφησε παράδειγμα φωτεινό, ζωῆς ἁγίας καί ἀγώνα ἀνυποχώρητου.
Ὁ Θεός νά δίνει στήν Ἐκκλησία του Ἁγίους Θεολόγους καί ἀγωνιστές Ἱεράρχες, γιατί οἱ ἐχθροί τῆς πίστεώς μας, ἐσωτερικοί καί ἐξωτερικοί καί σήμερα καραδοκοῦν.
Μπορεῖ σέ πολλές περιπτώσεις οἱ ἐχθροί τῆς πίστεώς μας ἀριθμητικά νά ὑπερτεροῦν καί δυναμικά νά ἐπικρατοῦν, ἀλλά «οὐκ ἐκλείψουσι τῇ Ὀρθοδοξία στρατιῶται», δέν θά λείψουν ἀπό τήν Ὀρθοδοξία οἱ στρατιῶτες.. Κάποιον νέο Ἅγιο Γρηγόριο θά ἀναστήσει ὁ Θεός.
Μπορεῖ καί σήμερα νά εἶναι πολλοί οἱ πολέμιοι τῆς πίστεώς μας, τελικά ὅμως ἡ πίστη μας θά νικήσει. Ὁ θρίαμβος ἀνήκει στήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ μας.
