ΤΡΙΩΔΙΟ - ΑΝΤΙΤΡΙΩΔΙΟ

kalo triodio

«Ὁ Δημιουργὸς τῶν ἄνω καὶ τῶν κάτω, Τρισάγιον μὲν ὕμνον ὲκ τῶν Ἀγγέλων, Τριῴδιον δὲ καὶ παρ᾽ ἀνθρώπων δέχου».

Ἀπό τήν Κυριακή τοῦ Τελώνου καί τοῦ Φαρισαίου, ἀρχίζει μιά καινούργια Ἐκκλησιαστική Περίοδος, ὅπως λέγεται: Ἡ περίοδος τοῦ Τριωδίου.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΤΡΙΩΔΙΟ ΚΑΙ ΤΙ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ

19ό Τριώδιο εἶναι ἕνα ἀπό τά μεγάλα λειτουργικά βιβλία τῆς Ἐκκλησίας μας καί περιλαμβάνει διαφόρους ὕμνους καί τροπάρια, μέ πένθιμο καί κατανυκτικό περιεχόμενο. Ἀρχίζει ἀπό τήν Κυριακή τοῦ Τελώνου καί Φαρισαίου καί τελειώνει τό Μέγα Σάββατο.

ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΤΟΥ ΤΡΙΩΔΙΟΥ

Τό Τριώδιο διαιρεῖται σέ τρεῖς περιόδους:

1.Ἡ πρώτη περίοδος περιλαμβάνει τέσσερις Κυριακές:

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ. Προτρέπει τούς Χριστιανούς νά εἶναι ταπεινοί ὅπως ὁ Τελώνης καί ὄχι ὑπερήφανοι ὅπως ὁ Φαρισαῖος.

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΑΣΩΤΟΥ. Διδάσκει τήν ἀξία τῆς μετάνοιας καί τό μεγαλεῖο τῆς συγχώρησης.

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΕΩ.  Ἄναφέρεται στήν Δευτέρα Παρουσία, στήν κρίση πού θά λάβει χώρα τότε, καθώς καί στήν χριστιανική ἀγάπη. Ὀνομάζεται ἔτσι ἐπειδή εἶναι ἡ τελευταία ἡμέρα πού οἱ Χριστιανοί ἐπιτρέπεται νά φᾶνε κρέας.

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΤΥΡΟΦΑΓΟΥ. Ἀναφέρεται στήν ἐξορία τῶν πρωτόπλαστων ἀπό τόν Παράδεισο. Ἡ ἑβδομάδα αὐτή  ὀνομάζεται καί ἑβδομάδα τῆς Τυρινής ἤ Τυροφάγου. Ἑβδομάδα πού ἐπιτρέπεται ἡ βρώση τυροκομικῶν, αὐγῶν καί ψαριῶν.
Αὐτή ἡ πρώτη περίοδος εἶναι περίοδος προπαρασκευῆς γιά τήν Ἁγία καί Μεγάλη Τεσσαρακοστή.

2.Ἡ δεύτερη περίοδος ἀρχίζει ἀπό τήν καθαρά Δευτέρα μέχρι τήν Κυριακή τῶν Βαΐων. Εἶναι ἡ μεγαλύτερη καί περιλαμβάνει ἕξι Κυριακές:

ΠΡΩΤΗ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ (τῆς Ὀρθοδοξίας). Λέγεται Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας, γιατί γιορτάζουμε τὴν ἀναστήλωση τῶν ἁγίων Εἰκόνων ἀπό τήν αὐτοκράτειρα τοῦ Βυζαντίου Θεοδώρα τό 843μ.Χ.  καί τόν θρίαμβο τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως κατά τῆς φοβερῆς αἱρέσεως τῶν Εἰκονομάχων, τῶν αἱρετικῶν, δηλαδή ἐκείνων πού δέν δέχονταν νά τιμοῦν τίς ἅγιες Εἰκόνες.

ΔΕΥΤΕΡΗ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ. Ἡ Ἐκκλησία μας σήμερα προβάλλει ἕνα μεγάλο καί σημαντικό πρόσωπο τό ὁποῖο ἔπαιξε καθοριστικό ρόλο στήν διαφύλαξη τῆς ὀρθόδοξης πίστης. Προβάλλει τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ Ἀρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης. Ἡ Κυριακή αὐτή θεωρεῖται ἀπό πολλούς ὡς συνέχεια τῆς προηγούμενης Κυριακῆς τῆς Κυριακῆς τῆς Ὀρθοδοξίας γιατί καί στίς δύο αὐτές Κυριακές θριαμβεύει ἡ ὀρθόδοξη πίστη ἔναντι τῆς κακοδοξίας.

ΤΡΙΤΗ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ (τῆς Σταυροπροσκυνήσεως). Ἡ Ἐκκλησία μας προβάλλει γιά προσκύνηση τόν τίμιο Σταυρό, πού εἶναι σύμβολο νίκης καί δύναμης, ὅπλο κατά τοῦ διαβόλου, γιά νά ἐνισχύσει τούς πιστούς, πού βρίσκονται περίπου στό μέσο τῆς Τεσσαρακοστῆς, νά συνεχίσουν τόν ἀγώνα τους,.

ΤΕΤΑΡΤΗ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ. Μνήμη τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τῆς Κλίμακος, πού ὑπῆρξε κήρυκας τῆς μετάνοιας καί τῆς νηστείας. Ἔμεινε στήν ἱστορία ὡς συγγραφέας τοῦ ψυχοφελέστατου ἔργου, τῆς ἐπουράνιας «Κλίμακας», στήν ὁποία περιγράφει μέ πνευματικό καί ἐμπειρικό τρόπο τήν ἐντρύφηση στίς ἀρετές μέ τίς ὁποῖες ἐπιτυγχάνεται  ὁ φωτισμός τοῦ νοῦ καί ἡ θέωση ἡ ἕνωση τοῦ  ἀνθρώπου μέ τόν Θεό, ἀπ' αὐτήν ἤδη τήν ζωή

ΠΕΜΠΤΗ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ. Μνήμη τῆς Ὁσίας Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας. Τό βιβλίο τῆς Ἐκκλησίας μας «Ὡρολόγιο» γράφει ὅτι: «Πλησιάζοντας τό τέλος τῆς ἁγίας Σαρακοστῆς, τάχθηκε νά ἑορτάζεται σήμερα ἡ ἁγία Μαρία ἡ Αἰγυπτία πρός τόνωση τῶν ραθύμων καί ἁμαρτωλῶν σέ μετάνοια.

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΒΑΪΩΝ. Ἡ Κυριακή τῶν Βαΐων εἶναι μία μέρα μοναδική μέσα στήν περίοδο τοῦ ἱεροῦ Τριωδίου. Εἶναι ἡμέρα πανηγυρική ἀνάμεσα στίς τόσες κατανυκτικές. Διότι ὁ Κύριος προτυπώνοντας τόν αἰώνιο θρίαμβό του, εἰσέρχεται στήν ἁγία πόλη «καθήμενος ἐπί πῶλον ὄνου». Τά πλήθη τοῦ λαοῦ τόν ὑποδέχονται μετά βαΐων καί κλάδων καί ζητωκραυγάζουν: «Εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου, ὁ βασιλεύς τοῦ Ἰσραήλ». Εἶναι ὁ πρόναος τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος.  μέ τήν ὁποία μπαίνουμε στήν Μεγάλη Ἑβδομάδα καί ὁδηγούμαστε ἀπό τά Πάθη στήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, μέ σκοπό νά φτάσουμε, μέ τήν βοήθειά του, καί στήν ἀνάσταση τῆς ἀγάπης μέσα στήν καρδιά μας – μιά ἀνάσταση πού θά μᾶς ὁδηγήσει στόν Θεό καί στόν αἰώνιο παράδεισο.

3.Ἡ τρίτη περίοδος, πού εἶναι ἡ Ἁγία καί Μεγάλη ἑβδομάδα, ἡ ἑβδομάδα τῶν Ἁγίων Παθῶν καί τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.

ΜΕΓΑΛΗ ΔΕΥΤΕΡΑ. Κυριαρχοῦν δύο θέματα: ἡ ζωή τοῦ Ἰωσήφ, ὁ ὁποῖος μέ τήν ζωή του προεικονίζει τήν περιπέτεια τοῦ Χριστοῦ, μιᾶς καί ὁ ἴδιος πουλήθηκε ὡς σκλάβος στήν Αἴγυπτο, καθώς  καί τό περιστατικό τῆς ἄκαρπης συκῆς τήν ὁποία  ξέρανε ὁ Χριστός. καί ἡ ὁποία συμβολίζει τήν Συναγωγή τῶν Ἑβραίων καί γενικά τήν ζωή τοῦ ἑβραϊκοῦ λαοῦ.

ΜΕΓΑΛΗ ΤΡΙΤΗ. Τιμοῦμε τήν παραβολή τῶν Δέκα Παρθένων, ἡ  ὁποία μᾶς διδάσκει νά εἴμαστε ἕτοιμοι καί γεμάτοι ἀπό πίστη καί φιλανθρωπία, ἀλλά καί τήν παραβολή τῶν Ταλάντων, πού μᾶς διδάσκει νά εἴμαστε ἐργατικοί.

ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΤΑΡΤΗ. Ψάλλεται τό περίφημο τροπάριο (δοξαστικό) τῆς Κασσιανῆς. Ἡ μέρα εἶναι ἀφιερωμένη στήν ἁμαρτωλή γυναίκα, πού μετάνιωσε καί ἄλειψε μέ μύρο τά πόδια τοῦ Ἰησοῦ.

ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΜΠΤΗ. Γιορτάζουμε τόν Ἱερό Νιπτήρα, τό πλύσιμο δηλαδή τῶν ποδιῶν τῶν μαθητῶν ἀπό τόν Κύριο, τόν Μυστικό Δεῖπνο, τήν προσευχή τοῦ Κυρίου στό Ὄρος τῶν Ἐλαιῶν καί τήν προδοσία τοῦ Ἰούδα, δηλαδή τήν ἀρχή τῶν Παθῶν τοῦ Κυρίου.

ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ. Ἔχουμε τήν κορύφωση τοῦ θείου δράματος, τελεῖται ἡ ἀκολουθία τῶν Παθῶν καί θυμόμαστε καί βιώνουμε τά πάθη τοῦ Χριστοῦ στόν Σταυρό. Τήν Μεγάλη Παρασκευή τό βράδυ ψάλλονται τά Ἐγκώμια καί γίνεται ἡ περιφορά τοῦ Ἐπιταφίου.

ΜΕΓΑ ΣΑΒΒΑΤΟ. Ἑορτάζουμε τήν θεόσωμο ταφή καί τήν εἰς Ἅδου Κάθοδο τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, μέ τήν ὁποία μᾶς χάρισε τήν αἰώνια ζωή, ἀπαλλάσσοντάς μας ἀπό τήν φθορά καί τόν θάνατο.

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ. Ἑορτάζουμε τήν ἐκ νεκρῶν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου μᾶς Ἰησοῦ Χριστοῦ. Τό  Πάθος τοῦ Κυρίου ἀκολουθεῖ ἡ ἔνδοξή του Ἀνάσταση, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ τό κέντρο τῆς πίστης καί τῆς ὕπαρξής μας.

ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΛΕΓΕΤΑΙ ΤΡΙΩΔΙΟ

5κτός ἀπό τούς διαφόρους ὕμνους καί τά τροπάρια, πού χρησιμοποιοῦνται στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησιαστική Ὑμνολογία μας, ὑπάρχει καί ἕνα ἄλλο εἶδος, ὁ κανόνας. Ὁ κάθε κανόνας περιλαμβάνει μία μεγάλη σειρά τροπαρίων καί διαιρεῖται σέ ἐννέα τμήματα, πού λέγονται ὠδές. Κάθε ὠδή περιέχει τρία ἤ τέσσερα ἤ καί περισσότερα τροπάρια.
Τό πρῶτο τροπάριο κάθε ὠδῆς λέγεται εἱρμός καί σύμφωνα μέ τό πρῶτο αὐτό τροπάριο ψάλλονται καί τά ὑπόλοιπα.
Εἴπαμε ὅτι ὁ κάθε κανόνας ἔχει ἐννέα ὠδές. Ἐπειδή ὅμως κατά τήν Μεγάλη Τεσσαρακοστή οἱ περισσότεροι ἀπό τούς κανόνες ἔχουν τρεῖς ὠδές, γι' αὐτό καί τό βιβλίο λέγεται Τριώδιο, δηλαδή βιβλίο πού οἱ κανόνες του ἔχουν τρεῖς ὠδές.
Ἔτσι, λοιπόν, ὅλη ἡ κατανυκτικώτατη θρησκευτική περίοδος, πού χρησιμοποιείται τό Τριώδιο λέγεται Περίοδος τοῦ Τριωδίου.
Τό τριώδιο περισσότερο ἀπό ὅλα τά ἐκκλησιαστικά βιβλία προσπαθεῖ νά ὁδηγήσει τόν πιστό μέ τήν νηστεία, τήν ἐγκράτεια καί τήν μετάνοια σέ πνευματική περισυλλογή καί κατάνυξη καί  στήν προετοιμασία  του γιά  τόν  ἑορτασμό  τοῦ  « σταυρώσιμου » καί  «ἀναστάσιμου» Πάσχα. Γιά τόν λόγο αὐτό ὀνομάζεται καί κατανυκτικό τριώδιο.

ΤΟ ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΙΚΟ ΑΝΤΙΤΡΙΩΔΙΟ

7 περίοδος αὐτή τοῦ Τριωδίου συμπίπτει μέ μιά ἄλλη ἑορταστική περίοδο τῆς ἀρχαίας εἰδωλολατρίας. Τήν ἐποχή αὐτή ἀκριβῶς - Φεβρουάριο καί Μάρτιο - οἱ ἀρχαῖοι ἕλληνες εἰδωλολάτρες γιόρταζαν μέ τρόπο ἀφάνταστα ὀργιαστικό τά Βάκχεα καί τά Διονύσια. Ἀντιλαμβάνεται εὔκολα κανείς γιά ποιές γιορτές πρόκειται, ἀρκεῖ νά ποῦμε ὅτι ὁ Βάκχος ἦταν ὁ Θεός τῆς μέθης καί ὁ Διόνυσος ὁ Θεός τῆς ἀκολασίας καί τῆς ἀνηθικότητας.
Οἱ ἄνθρωποι τῆς ἐποχῆς ἐκείνη τυφλωμένοι καί κυριευμένοι ἀπό τά αισχρά καί ἀνήθικα πάθη τους, ἔκαμαν πρός τιμήν τοῦ Βάκχου καί τοῦ Διόνυσου γιορτές αἰσχρές καί ὀργιαστικές. Ἄνδρες καί γυναῖκες μέ προσωπίδες στό πρόσωπο καί γυμνοί στό σῶμα, μεθυσμένοι γύριζαν στούς δρόμους καί ἔλεγαν καίό ἔκαναν ὅ,τι αἰσχρό καί ἀχρεῖο μπορεῖ νά φανταστεῖ ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου.
Αὐτοί ἦταν οἱ τραγόμορφοι σάτυροι καί οἱ «μαινάδες». Ἕνας   τίμιος ἄνθρωπος πού σεβόταν τόν ἑαυτό του καί ἦταν πιστός στήν οἰκογένειά του, δέν τολμοῦσε νά ἐμφανιστεῖ οὔτε ἄφηνε ἄνθρωπο τοῦ σπιτιοῦ του νά βγεῖ στόν δρόμο. Τέτοια γίνονταν στίς γιορτές αὐτές. Γιορτές πράγματι διαβολικές. Ἐξευτελισμός καί κατάπτωση τῆς ἀνθρώπινης ἀξιοπρέπειας.
Αὐτά ὅλα γίνονταν στά χρόνια τῆς πλάνης καί τῆς ἄγνοιας. Τώρα ὅμως στά δικά μας χρόνια, στά χρόνια τῆς πίστεως, ἄς ἐξετάσουμε, πνευματικά καί ὀρθόδοξα ποιός εἶναι:

Ο ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΟΥ ΤΡΙΩΔΙΟΥ

19ό Τριώδιο εἶναι ἡ πιό κατανυκτική περίοδος τῆς λατρευτικῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας, στήν ὁποία καλεῖται  ὁ ἄσωτος    καί ἁμαρτωλός ἄνθρωπος  νά ἐγκαταλείψει τήν ἁμαρτωλή καί ἄθλια ζωή του καί νά ἐπιστρέψει μέ μετάνοια στόν Θεό καί Πατέρα μας. Ὁ κάθε χριστιανός πρέπει νά προσέξει, ὥστε νά αποφύγει τίς κακίες τοῦ κόσμου καί νά ἀναλάβει ἱερό καί ἔντονο ἀγώνα ἐναντίον τοῦ κακοῦ. Ἀκόμα δέ μέ ὅλες του τίς δυνάμεις, χωρίς ἀνακωχή, νά συνεχίσει τόν ἀγώνα πού ἀνέλαβε, ὥστε νά ἐξολοθρεύσει τήν ἁμαρτία πού ὑπάρχει μέσα του καί τήν ἁμαρτία πού τόν πολιορκεῖ - ἀπ' ἔξω. Κυρίως δέ τίς ἡμέρες αὐτές τῶν Ἀπόκρεω μέ τά «καρναβάλια» καί τούς «μασκαράδες», πού ἔχουν σάν σκοπό τους νά παρασύρουν τόν τίμιο καί ἠθικό ἄνθρωπο στήν ἁμαρτία.
Τό Τριώδιο εἶναι περίοδος κατά τήν ὁποία καλεῖται κάθε χριστιανός σ' ἕναν ἐντονώτερο ἀγώνα, ὥστε νά συντριβεῖ ὁ διάβολος πού μᾶς ἀπειλεῖ συνέχεια καί ἔτσι νά ἀφοσιωθοῦμε στήν τήρηση καί ἐφαρμογή τῶν ἁγίων ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ, βοηθάει τόν πιστό ἀγωνιστή νά πορευθεί μέσα ἀπό τήν σωστή, ἐκκλησιαστική ἄσκηση καί νά φθάσει στήν κατά χάρη ἕνωσή του μέ τόν Χριστό.
Αὐτός καί μόνον αὐτός εἶναι ὁ ἱερός καί ἅγιος σκοπός καί τό νόημα τοῦ Τριωδίου γιά τόν κάθε χριστιανό. Δυστυχῶς ὅμως γιατί κοντά στήν ὀρθή καί χριστιανική αὐτή ἐξήγηση, δημιουργήσαμε μία φοβερά μεγάλη:

ΠΑΡΕΞΗΓΗΣΗ

16αρεξηγήσαμε τήν ἔννοια καί τόν σκοπό τοῦ Τριωδίου. Γιά ὁρισμένους Τριώδιο σημαίνει γλέντι καί διασκέδαση ἁμαρτωλή, σημαίνει καρναβάλι, μάσκες καί προσωπίδες, ὥστε κάτω ἀπό τήν μάσκα κρυμμένοι ἄνθρωποι - καί τί ἄνθρωποι; Βαπτισμένοι καί ἁγιασμένοι μέ τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, Χριστιανοί, νά λένε καί νά κάνουν ὅσα δέν τολμοῦν νά τά παρουσιάσουν φανερά. Γιά τούς πολλούς αὐτό εἶναι τό Τριώδιο. Γιά τόν λόγο αὐτό μέ μεγάλη ἀγωνία περιμένουν νά «ἀνοίξει» τό Τριώδιο, γιά νά ἀνοιχτοῦν κι αὐτοί μέ τήν σειρά τους, στήν ὀργιαστική καί φαύλη ζωή ἰκανοποιώντας ἔτσι τίς κατώτερες κτηνώδεις ὁρμές τους μέ ἀκατονόμαστα ὄργια.

Ἡ παρεξήγηση αὐτή στήν ἔννοια καί στόν σκοπό τοῦ Τριωδίου ὀφείλεται στό ἑξῆς γεγονός:

Οἱ πρῶτοι χριστιανοί ἦταν εἰδωλολάτρες. Ἀργότερα ἄκουσαν καί διδάχτηκαν τό Εὐαγγέλιο κι ἔγιναν χριστιανοί. Ἀντί ὅμως νά ἀποβάλλουν τελείως τίς εἰδωλολατρικές αὐτές τελετές, μερικοί ἀπ' αὐτούς τίς συνέχισαν. Πήγαιναν καί στίς χριστιανικές, ἀλλά καί στίς εἰδωλολατρικές γιορτές, πράγμα πού εἶναι ἀσυμβίβαστο μέ τό Εὐαγγέλιο.
Ἄλλοι πάλι χριστιανοί ἀπαρνήθηκαν τελείως τίς εἰδωλολατρικές γιορτές, ἀλλά ὅσες φορές ἔβλεπαν φίλους ἤ συγγενείς νά τίς γιορτάζουν, παρασύρονταν κι ἔπαιρναν μέρος κι αὐτοί. Ἔτσι, λοιπόν, ἀντί νά ἐξαφανιστοῦν τελείως διατηρήθηκαν καί σιγά-σιγά ἔφθασαν καί μέχρι τίς μέρες μας, αὐτές οἱ ἁμαρτωλές ἐκδηλώσεις καί μάλιστα νά γίνονται ἀπό Χριστιανούς.
Οἱ καρναβαλικές εἰδωλολατρικές ἐκδηλώσεις κατά τήν περίοδο τοῦ κατανυκτικοῦ Τριωδίου εἶναι ἀπαράδεκτες. Εἶναι παρακοή στό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἀσέβεια στήν κατανυκτική αὐτή περίοδο καί ἀπόδειξη ἔσχατης πνευματικῆς κατάπτωσης.
                                            Καρνάβαλος καί Τριώδιο δέν μποροῦν νά συνυπάρξουν.

Εκτύπωση